Trong chuỗi hành trình du lịch của Lễ hội Cà-phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025, có lẽ Hội voi Buôn Đôn luôn được du khách và nhân dân mong chờ nhất. Bởi Buôn Đôn là xứ sở của loài voi ở Việt Nam và đến nay chỉ có Buôn Đôn mới có Hội voi.

Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, từ ngàn xưa họ có nhiều lễ hội truyền thống, trong đó Hội voi Buôn Đôn là một trong những lễ hội đặc sắc, mang đậm nét đẹp truyền thống văn hóa lâu đời của người đồng bào M’nông sinh sống tại huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk.

Tuy nhiên, trong nhiều năm qua do nhiều lý do khác nhau, các cá thể voi nhà ở Đắk Lắk ngày càng giảm, hiện nay chỉ còn khoảng 35 con voi nhà, tập trung chủ yếu trên địa bàn hai huyện Buôn Đôn và Lắk.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk còn khoảng 35 cá thể voi nhà, tập trung chủ yếu trên địa bàn huyện Buôn Đôn và Lắk

Vì vậy, Hội voi Buôn Đôn năm nay diễn ra với nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc sắc không chỉ đáp ứng sự hiếu kỳ của nhân dân và du khách khi đến vùng đất Buôn Đôn huyền thoại và được tận mắt xem, chứng kiến loài voi, mà thông qua Hội voi, tỉnh Đắk Lắk còn truyền đi thông điệp giáo dục, nâng cao nhận thức của cộng đồng và xã hội về những giá trị to lớn của voi, từ đó cùng chung tay chăm sóc và bảo tồn loài voi.

Đến nay, mọi công tác chuẩn bị cho Hội voi Buôn Đôn đã hoàn tất và các chú voi Buôn Đôn cũng đã sẵn sàng vào hội.

Độc đáo ngôi nhà sàn trăm tuổi

Tìm về vùng đất Buôn Đôn huyền thoại và đến thăm ngôi nhà sàn cổ của ông Y Thu Knul (1827-1938), người được mệnh danh là ông tổ nghề săn voi và là người đã có công khai phá, mở đất, lập ra vùng Buôn Đôn và được nhân dân kính trọng tôn làm tù trưởng. Ngôi nhà sàn cổ này nằm tại Bản Đôn, xã biên giới Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk. Đây là một điểm tham quan không thể bỏ qua đối với du khách khi đến với hành trình du lịch của Lễ hội Cà-phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025, đặc biệt là khi đặt chân tới vùng đất Buôn Đôn nổi tiếng với nghề săn và thuần dưỡng voi rừng.

Ngôi nhà sàn cổ của ông Y Thu Knul, người được mệnh danh là ông tổ nghề săn voi và là người đã có công khai phá, mở đất, lập ra vùng Buôn Đôn

Theo các tài liệu còn lưu giữ ở đây, Y Thu Knul có bố là người Lào di cư tới vùng đất Bản Đôn, lấy mẹ ông là người M’Nông. Ngôi nhà sàn cổ của ông được khởi công từ tháng 10/1883 và hoàn thành tháng 2/1885, gồm 3 gian song song liền kề, được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ theo kiến trúc chùa tháp của Lào-Thái.

Theo các già làng kể lại, trong cuộc đời mình, Y Thu Knul đã săn bắt và thuần dưỡng được gần 500 con voi rừng. Năm 1861, Y Thu Knul săn được một con voi trắng quý hiếm với lông, da màu trắng, ngà màu hổ phách. Ông đã mang tặng con voi quý này cho vua Xiêm (Thái Lan). Được tặng voi quý, vua Xiêm ban tặng lại cho Y Thu Knul rất nhiều của cải và phong tặng ông biệt danh là Khun Yu Nốp (Khunjunob), nghĩa là “Vua săn voi”.

Các già làng ở Bản Đôn cho biết, lúc họ sinh ra và lớn lên đã thấy ngôi nhà sàn của vua voi là to và đẹp nhất Bản Đôn. Tầng dưới nhà là nơi của gia súc và nhà kho, tầng trên để ở. Gian chính giữa có một cầu thang gỗ đi lên. Phía trước nhà là một hiên rộng kéo dài hai gian.

Để xây dựng ngôi nhà này, chủ nhân đã phải huy động 18 con voi kéo gỗ, 14 thợ lành nghề do thợ cả Tha Vi Vông Khăm Sao (một nghệ nhân điêu khắc gỗ người Lào) chịu trách nhiệm thiết kế. Trị giá căn nhà vào thời điểm ấy phải đổi hết 12 con voi trên 60 tuổi có ngà dài cho công thợ, thiết kế, đẵn cây, kéo gỗ... Khi cúng vào nhà mới theo phong tục, chủ nhà mổ 22 con trâu.

Dù được làm bằng gỗ nhưng ngôi nhà đã hơn 100 năm

Điểm độc đáo nhất của ngôi nhà là mái được lợp hoàn toàn bằng ngói gỗ. Các viên ngói được làm thủ công rất công phu. Để lợp đủ bộ mái, thợ đã phải đẽo 8.726 thanh gỗ để làm ngói, tốn gần 10 m3 gỗ cà chít.

Ngôi nhà được làm toàn bằng gỗ tốt của rừng Buôn Đôn như gỗ hương, căm xe, cà chít. Qua những thăng trầm thời gian, ngôi nhà sàn đã phần nào xuống cấp, đặc biệt vào khoảng năm 1954, một cây me đổ làm sập gian phía trong, sau đó được khôi phục lại nhưng vẫn lưu giữ cấu trúc và bản sắc Tây Nguyên.

Trong ngôi nhà sàn cổ của vua voi, hiện đang trưng bày hình ảnh của ông Y Prung Êban (tên thường gọi là Ama Kông, sinh năm 1909 và mất năm 2012) là cháu của vua voi Y Thu Knul, con rể của vua voi Ama Pợ Pho Khăm Súc và cũng là truyền nhân cuối cùng nghề săn voi ở Buôn Đôn. Theo các tài liệu còn ghi lại, năm 13 tuổi ông là thợ phụ trong đoàn săn voi và 17 tuổi là thợ chính. Trong cuộc đời mình ông đã săn được 298 voi rừng, trong đó có 3 bạch tượng, một loài voi trắng quý hiếm. Chuyến săn voi cuối cùng của Ama Kông diễn ra vào năm 1996, ông bắt được 7 con voi. Sau đó ông chuyển sang làm huấn luyện voi cho rừng quốc gia Yok Đôn.

Dây thừng được làm từ da trâu rừng và các dụng cụ phục vụ săn voi và thuần dưỡng voi rừng được trưng bày tại ngôi nhà sàn cổ của ông Y Thu Knul ở Bản Đôn, huyện Krông Na, huyện Buôn Đôn

Vua voi Ama Kông có 21 người con, 118 cháu, chắt. Ông còn nổi tiếng với bài thuốc gia truyền tráng dương, bổ thận được nhiều người ca ngợi.

Hiện nay trong ngôi nhà sàn cổ của vua voi Y Thu Knul còn lưu giữ và trưng bày nhiều kỷ vật của các vua voi nhiều thế hệ. Chị H Kua Agun, 35 tuổi, chắt của vua voi Ama Kông, cho biết: Hiện tại gia đình sống tại đây có sáu người nên sử dụng gian nhà phía trong làm nơi sinh hoạt gia đình, hai gian phía ngoài được sử dụng làm gian thờ, nơi tiếp khách và trưng bày các hình ảnh, kỷ vật của các vua voi.

Đặc sắc Hội voi Buôn Đôn

Bắt nguồn từ Y Thu K’Nul săn và thuần phục voi dần trở thành truyền thống tại Buôn Đôn. Nơi đây dần dần được coi như xứ sở của loài voi. Lễ Hội đua voi Buôn Đôn cũng ra đời từ đó và trở thành một lễ hội nổi tiếng trên vùng đất Tây Nguyên hùng vĩ này. Cuộc đua voi không chỉ thể hiện tinh thần thượng võ của người dân nơi đây mà còn nói lên nếp sống mạnh mẽ, truyền thống lâu đời của buôn làng Tây Nguyên.

Từ xa xưa, Buôn Đôn đã nổi tiếng là vùng đất săn và thuần dưỡng voi rừng

Tuy nhiên, trước các hoạt động ảnh hưởng đến sức khỏe của đàn voi và số lượng đàn voi nhà ngày càng giảm nhanh nên những năm gần đây, trong Hội voi Buôn Đôn không còn diễn ra hoạt động đua voi. Hội voi Buôn Đôn diễn ra hai năm một lần vào những ngày đầu tháng ba cùng với nhiều lễ hội độc đáo khác của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên. Đây vừa là thời điểm trước khi vào mùa vụ mới, cũng là lúc thời tiết khô ráo, trăm hoa đua nở, trời trong nắng dịu thích hợp để vui chơi lễ hội của đồng bào Tây Nguyên.

Hội voi Buôn Đôn năm nay diễn ra vào ngày 11 và 12/3 tại Trung tâm tổ chức lễ hội xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, gồm hai phần: Phần lễ và phần hội.

Voi Buôn Đôn chào khách

Phần lễ gồm các hoạt động đặc sắc như: Lễ cúng bến nước tại Bến Bay Rong, Buôn Đôn, xã Krông Na, huyện Buôn Đôn; Lễ cúng sức khỏe cho voi trước khi vào hội tại Bến Bay Rong, Buôn Đôn, xã Krông Na, huyện Buôn Đôn; Lễ khai mạc và bế mạc Hội voi; Lễ cúng và tắm cho voi sau khi kết thúc các hoạt động của voi.

Về phần hội gồm các hoạt động sôi nổi, hấp dẫn, cuốn hút như: Hội thi trang điểm cho voi; Cuộc thi hình ảnh đẹp về voi và voi chào, tương tác cùng du khách; thi voi đá bóng vào cầu môn; tiệc Buffet cho voi kết hợp cùng chương trình tương tác giữa khách mời, khán giả, du khách mua đồ ăn và cho voi ăn…

Già làng cúng sức khỏe cho voi

Trong thời điểm này cũng diễn ra Lễ hội Văn hóa truyền thống các dân tộc huyện Buôn Đôn với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ sôi nổi như: Biểu diễn cồng chiêng, dệt thổ cẩm, đan lát, cúng mừng lúa mới, thi ném còn, bắn cung... tạo cho không khí lễ hội thêm vui tươi, phấn khởi, hào hứng.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Buôn Đôn Phạm Trung Nghĩa cho biết: Hội voi Buôn Đôn nằm trong “Hành trình du lịch” của Lễ hội Cà-phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025. Nói tới Buôn Đôn không thể không nói tới Hội voi, một lễ hội độc đáo và chỉ có ở Đắk Lắk. Từ xa xưa, voi luôn là người bạn, là phương tiện tải đạn, tải lương thực, kéo cây rừng giúp bộ đội và đồng bào Tây Nguyên đánh thắng đế quốc xâm lược, xây dựng buôn làng. Ngày nay, voi tham gia các hoạt động thân thiện như: cho voi ăn, làm quen và chụp hình tương tác với voi... một loại hình du lịch đang thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đến với Buôn Đôn.

Voi là loài động vật quý hiếm của đồng bào các dân tộc huyện Buôn Đôn, trở thành biểu tượng văn hóa nơi đây. Voi gắn với sự phát triển của dân tộc, thấm sâu vào các mối quan hệ xã hội, tác động vào văn hóa, nghệ thuật, tín ngưỡng, phong tục, lễ hội và nhiều hình thức sinh hoạt cộng đồng khác của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

Thông qua các hoạt động của Hội voi và Lễ hội Văn hóa truyền thống các dân tộc huyện Buôn Đôn năm nay nhằm giới thiệu, quảng bá những tiềm năng phát triển văn hóa, du lịch sinh thái của huyện; tôn vinh giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên và nổi bật là truyền thống săn bắt và thuần dưỡng voi rừng, không gian văn hóa cồng chiêng, tạo sức hấp dẫn thu hút các nhà đầu tư xúc tiến các hoạt động liên doanh, liên kết, hợp tác đầu tư phát triển kinh tế, xã hội nói chung và du lịch nói riêng, từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế có tốc độ phát triển cao và bền vững, đóng góp tích cực vào quá trình phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.

Những chú voi của Trung tâm du lịch cầu treo Buôn Đôn được trang điểm đẹp mắt chuẩn bị tham gia Hội voi

Bên cạnh đó, thông qua việc tổ chức Hội voi Buôn Đôn năm 2025 còn giới thiệu cho nhân dân địa phương và du khách về những giá trị to lớn của voi cũng như văn hóa truyền thống về voi của đồng bào dân tộc bản địa; những tác động đến môi trường sống của voi làm sụt giảm nhanh chóng đàn voi nhà trên địa bàn tỉnh… Qua đó, góp phần giáo dục nâng cao nhận thức của nhân dân và các cấp, các ngành, đơn vị cùng chung tay bảo tồn và chăm sóc đàn voi nhà hiện nay.

Hành trình về vùng đất huyền thoại Buôn Đôn, du khách càng không thể không đến Trung tâm Du lịch cầu treo Buôn Đôn do Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk (Simexco DakLak) quản lý.

Trải qua 26 năm hình thành và phát triển, Trung tâm Du lịch cầu treo Buôn Đôn là một trong những đơn vị tiên phong chuyển đổi hình thức du lịch cưỡi voi sang mô hình du lịch không cưỡi voi, du khách tương tác thân thiện với voi. Mô hình này được được triển khai từ ngày 10/2/2023 vào dịp Lễ hội Cà-phê Buôn Ma Thuột lần thứ 8 năm 2023.

Sau hai năm thực hiện, mô hình du lịch thân thiện với voi tại Trung tâm Du lịch cầu treo Buôn Đôn đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, giúp cải thiện đời sống của voi và cộng đồng địa phương. Trung tâm đã chú trọng đến việc cung cấp môi trường sống tốt hơn cho voi, bao gồm chế độ ăn uống, chăm sóc y tế và nơi ở phù hợp. Đồng thời triển khai mô hình “Tôi cười với voi, tôi ngừng cưỡi voi” để bảo đảm việc bảo tồn voi đạt hiệu quả với các hoạt động như tham quan voi trong môi trường tự nhiên, cho voi ăn, tắm và té nước cùng voi, chụp hình thân thiện cùng voi...

Tắm và té nước cùng voi, một trong những hoạt động du lịch thân thiện với voi tại Trung tâm du lịch được đông đảo du khách yêu thích

Theo ông Thái Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Simexco DakLak, việc ngừng cưỡi voi trong du lịch có thể không mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp ngay lập tức cho ngành du lịch, nhưng lại mang lại những lợi ích dài hạn và bền vững, không chỉ cho động vật mà còn cho ngành du lịch và cộng đồng địa phương.

Đến với Hội voi Buôn Đôn năm nay, người dân và du khách sẽ hiểu hơn về mô hình du lịch thân thiện với voi tại đây. Từ đó, cùng cộng đồng chung tay bảo tồn loài voi.