Mùa khô Tây Nguyên năm nay được đánh giá là khá thuận lợi về nguồn nước tưới cho cây trồng hơn so với những năm khác do mưa nhiều hơn và chưa xảy ra hiện tượng nắng nóng kéo dài. Tuy nhiên, đối với những loại cây trồng cần nhiều nước như cà phê thì người dân vẫn chưa hết lo.

Nguy cơ thiếu nước tưới

Theo thống kê của Chi cục Thủy lợi, trên địa bàn Đắk Lắk hiện có 771 công trình thủy lợi, gồm 600 hồ chứa, 117 đập dâng, 54 trạm bơm. Tổng diện tích cây trồng được tưới hơn 245.440 ha, chiếm 76,7% diện tích cây trồng chính có nhu cầu nước tưới. Trong đó, diện tích tưới trực tiếp từ công trình thủy lợi đạt khoảng 43% (gồm 54.163 ha cà phê, trên 81.000 ha lúa 2 vụ, 2.804 ha cây trồng khác); diện tích còn lại (trong đó có 89.753 ha cà phê) được tưới từ việc tạo nguồn hỗ trợ và các hình thức công trình khai thác nước từ các nguồn nước mặt sông, suối, nước ngầm. Với những con số nêu trên cho thấy, diện tích cà phê khó khăn về nguồn nước vẫn còn lớn, khoảng 59.441 ha.

Vườn cà phê phát triển xanh tốt nhờ áp dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm của chị Lương Thị Oanh ở xã Ea Wy (huyện Ea H’leo).

Chính vì vậy, năm nay mặc dù được đánh giá là khá thuận lợi về nguồn nước tưới hơn năm trước nhưng nhiều vùng cà phê ở các huyện Cư M’gar, Ea H’leo, Krông Búk… người dân vẫn đang thấp thỏm lo âu vì mới tưới đợt 1, 2 mà nguồn nước đã có dấu hiệu khô cạn. Phòng NN-PTNT huyện Cư M’gar cho biết, năm nay nếu không mưa sớm thì chắc chắn là thiếu nước vì nhiều nơi người dân mới tưới đợt 1 bằng nước giếng là đã phải chờ nước. Toàn huyện hiện có 66 công trình thủy lợi, diện tích cà phê được tưới từ công trình khoảng dưới 10.000 ha, trong khi tổng diện tích cà phê là 36.000 ha. Những diện tích nằm ngoài thiết kế tưới của các công trình thủy lợi đa phần đều phải sử dụng nước ngầm để tưới vào mùa khô. Còn theo Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Chi nhánh huyện Cư M’gar, công ty quản lý 34 công trình thủy lợi (gồm 25 hồ chứa, 9 đập dâng), hiện đa số các hồ vẫn đang còn nước, nhưng một số hồ ở xã Ea Kuêh, Ea Tul, Ea M’droh mực nước đã xuống dưới 50%, riêng hồ Buôn Jun (xã Ea Kuêh) đã gần cạn. Dự báo, nếu cuối tháng 3-2018 vẫn chưa có mưa thì nhiều diện tích cà phê trên địa bàn huyện sẽ bị khô hạn.

Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi tỉnh cho hay, với tình hình nguồn nước như hiện nay, ở các công trình do Công ty quản lý sẽ cố gắng bảo đảm được nguồn nước tưới trong thời gian tới. Tuy nhiên, ở một số địa bàn như Ea H’leo, Krông Búk, Cư M’gar nhiều hồ chứa do diện tích lưu vực nhỏ, nguồn nước đến không có nên thường bị thiếu nước về cuối vụ. Công ty sẽ chỉ đạo các đơn vị thực hiện tưới tiết kiệm, đồng thời thường xuyên theo dõi diễn biến tình hình thời tiết và nguồn nước đến tại các hồ chứa để xây dựng phương án phòng chống hạn về cuối vụ.

Người dân chủ động trữ nước

Trước nguy cơ có thể xảy ra hạn, nhiều người dân đã có những sáng kiến trữ nước khá độc đáo, đơn cử như mô hình “hồ nổi trữ nước” ở xã Ea Khăl (huyện Ea H’leo); với thể tích mỗi hồ phù hợp cho diện tích từng vườn cây, hàng trăm hộ nông dân ở đây đã có thể an tâm sản xuất trong mùa khô hạn. Theo đó, tranh thủ vào thời điểm mùa mưa, các hộ đã xây dựng các ao hồ chứa nước, giúp tích nước dư thừa trong mùa mưa và “để dành” nước tưới cho cây trồng vào các đợt tưới cuối. Áp dụng cách làm này cho 2,5 ha cà phê nhà mình, anh Vũ Văn Quang (thôn 8) chia sẻ, đầu tiên anh chọn mặt bằng gần vườn, thuê máy múc đào ao, lót bạt với chiều dài 22 m, rộng 28 m, sâu 5 m. Lót hồ bằng 1.000 m bạt nhựa PE có độ bền cao, trải tấm bạt phủ hết bờ ao và lấp đất chèn chặt các cạnh tấm bạt hoặc có thể đắp bờ xung quanh bằng cách xây một hàng gạch, để tránh nước mưa len lỏi vào vách ao gây xói lở bờ. Với lượng nước 1.800m3 dự trữ trong hồ, được bơm từ giếng lên vào thời điểm mạch nước dồi dào trong mùa mưa, anh Quang yên tâm có thể tưới đủ 2.000 cây cà phê cho cả một mùa khô. Với những ưu điểm như kỹ thuật đơn giản, kinh phí xây dựng thấp (20-30 triệu đồng), bạt dùng để lót hồ sử dụng được 5-10 năm, nguồn nước dựa theo tự nhiên, mô hình này đã mang lại hiệu quả tích cực, đang được đông đảo bà con áp dụng.

Mô hình “hồ nổi trữ nước” được nhiều hộ nông dân áp dụng ở xã Ea Khal (huyện Ea H’leo).

Ngoài mô hình này, còn khá nhiều hộ sử dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước, các địa phương áp dụng nhiều nhất là huyện Ea H’leo, Krông Ana, Krông Pắc và Cư M’gar. Chị Lương Thị Oanh (thôn 6a, xã Ea Wy, huyện Ea H’leo) chia sẻ, những năm trước đây, cứ vào mùa khô là cà phê của gia đình chị lại bị khô hạn do thiếu nước tưới. Trước tình hình đó, gia đình chị đã mạnh dạn đầu tư 100 triệu đồng lắp đặt 15.000 m đường ống tưới nhỏ giọt cho 5 ha cà phê nhà mình. Từ khi áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt, không những tiết kiệm được tiền thuê nhân công mà còn giảm hàng chục triệu đồng chi phí dầu chạy máy bơm so với cách tưới dí truyền thống. Đồng thời, tại mỗi gốc cà phê sẽ có 2 van xả nước, nhỏ đều từng giọt tạo độ ẩm thấm sâu tầng đất 30 cm giúp tiết kiệm được 50% lượng nước tưới và 20% lượng phân bón; giảm xói mòn và rửa trôi đất… giúp tăng năng suất, chất lượng cây trồng.

Theo đánh giá của Sở NN-PTNT, mùa mưa trên địa bàn tỉnh thường kết thúc sớm hơn so với quy luật, cùng với tập quán sản xuất nông nghiệp của người dân còn lãng phí nguồn nước đã dẫn đến tình trạng hạn hán thường xuyên xảy ra. Do vậy, việc xây dựng các mô hình nhằm chủ động nguồn nước tưới là hết sức cần thiết. Để giúp người dân tiếp cận các mô hình này, địa phương cần tuyên truyền sâu rộng đến người dân, đồng thời có chính sách hỗ trợ nguồn vốn vay… có như vậy các mô hình mới được nhân rộng, tăng hiệu quả sản xuất, đối phó với tình trạng hạn hán.

Theo Báo điện tử Đắk Lắk